منیپولیشن
منیپولیشن (manipulation) یا به اصطلاح دستکاری، یک روش مهم در درمان های دستی به شمار می رود. این درمان توسط متخصص طب فیزیکی و توانبخشی ، کایروپراکتیک و فیزیوتراپیست برای درمان درد های اسکلتی- عضلانی و عصبی-عضلانی استفاده می شود. در این درمان با توجه به آناتومی بدن اقدام به کاهش درد، بهبود هم ترازی و بهبود سیستم اسکلتی عضلانی میشود. در منیپولیشن، نیرو یا فشاری کنترل شده به بدن مراجع وارد می شود. اینگونه، درمانگر با فشار دستانش روی بدن بیمار و عکس العمل او متوجه کانون درد میشود و روی همان نقطه کار می‌کند. در زمان انجام منیپولیشن، معمولا صدایی مشابه با شکستن قولنج به گوش می رسد.
فواید و مزایای منیپولیشن
امروزه، این روش درمانی به دلیل دریافت نتیجه مثبت از آن به میزان زیادی مورد استفاده قرار می‌گیرد. به دلیل عدم استفاده از وسایل کمکی و طبیعی بودن این روش، هیچ چیز مانع از انجام فرآیند آن نمی‌شود. اما از جمله فواید و مزایای آن شامل موارد زیر است:
- درمان فتق دیسک کمر و دیسک گردن
- قفل شدن ستون فقرات
- اسپاسم شدید گردن
- سندرم ساکروایلیاک یا قفل شدن مفاصل بین استخوان‌های کمر و لگن
- رفع انقباض‌های اسپاستیک
- رفع سردردهای تنشی و سردردهای با منشا گردنی
- عدم نیاز به استفاده از دارو
عوارض منیپولیشن
این روش درمانی مفید و کم هزینه بوده و عوارض بسیار نادری دارد. عوارض ناشی از آن نیز به دلیل مراجعه به افراد ناآگاه و غیر متخصص است. شما میتوانید با مراجعه به کلینیک فیزیوتراپی و توانبخشی رادان از این عوارض جلوگیری کنید زیرا در این مرکز توسط متخصص اینکار انجام میشود. پیش از شروع فرآیند درمانی، متخصص طب فیزیکی و توانبخشی و فیزیوتراپیست، مطالعاتی جهت جلوگیری از بروز خطرات احتمالی انجام می‌دهند. اهمیت ارزیابی و ویزیت دقیق جهت تشخیص آسیب‌های استخوانی و عصبی در این روش بسیار بالا است.
مشکلات قلبی و فشار خون برخلاف برخی از روش‌های درمانی، در منیپولیشن مشکلی ایجاد نمی‌کنند. ارزیابی پزشکان و فیزیوتراپیست‌های بی‌تجربه در این زمینه، به جای منفعت، آسیب‌های جدی برای فرد به دنبال خواهد داشت. مراجعه به افراد ناآگاه عوارضی مانند پارگی مهره‌ای، آسیب طناب نخاعی، میلوپاتی و رادیوکولوپاتی دارد. بنابراین، این ریسک را انجام نداده و به کلینیک فیزیوتراپی ، پزشکان و فیزیوتراپیست‌های متخصص انجام میشود مراجعه کنید. افراد نگران در این زمینه، با کلینیک فیزیوتراپی رادان که در این زمینه مهارت دارد تماس بگیرند.
تکنیک های به کار رفته در این روش درمانی کدامند؟
معمولا فیزیوتراپیست ها متناسب با نیاز و حال بیمار برنامه های درمانی ارائه می دهند. آنها در بیشتر مواقع از تکنیک های مختلف برای تسکین درد بیمار استفاده می کنند. برخی از مهمترین تکنیک های به کار رفته در این روش درمانی عبارتند از:
۱_ تکنیک تنوع یافته
در این نوع تکنیک از حرکت های پرسرعت و در دامنه های محدودی استفاده می کنند. این تکنیک بیشتر بر روی قسمتی از بدن اجرا می شود که دامنه حرکتی طبیعی خود را از دست داده اند. معمولا بدن بیمار در این تکنیک در موقعیت های مختلفی قرار می گیرد.
۲_ تکنیک تامپسون ترمینال پوینت
این تکنیک نرم و آهسته بوده و از میزهای مخصوصی که دارای بخش های مختلفی هستند، استفاده می شود. این میزها به گونه ای طراحی شده اند که زمانی در حال انجام منیپولیشن است، بدن به پایین می افتد. زمانی که بدن به پایین می افتد، مفصل به راحتی در جای خود یک حرکت آسان را انجام می دهد. زمانی که این تکنیک در حال اجرا است، ممکن است بیمار صداهایی مانند تقه از بدن خود بشنوند که کاملا طبیعی بوده و آسیبی به بدن وارد نخواهد کرد.
۳_ تکنیک گان استید
این تکنیک مانند تکنیک تنوع یافته باشد. تنها تفاوت آنها در انجام مراحل است. به عنوان مثال ممکن است در تکنیک گان استید از میزها و صندلی های مخصوص تنظیم گردن، میز زانو و سینه استفاده شود.
۴_ تکنیک موبیلیزیشن ستون فقرات
در این تکنیک، با انجام حرکت های بسیار آرام و ملایم نقاط آسیب دیده را پیدا و آنها را توانمند می کند. انجام این تکنیک به عملکرد بهتر مفاصل کمک می کند.
۵_ تکنیک اصلاحی
به طور کلی برای بازگردانی هم ترازی طبیعی دیسک ها از این تکنیک استفاده می شود. در این حالت بیمار به پهلو دراز کشیده یا نشسته است.
۶_ روش فعال کننده
در این تکنیک از دستگاه کوچکی به نام “فعال کننده” استفاده می شود. با استفاده از این دستگاه ضربه ای ملایم به اندام ها یا بخش های مهره ای ستون فقرات وارد می کند. این دستگاه در تنظیم هماهنگی سیستم عصبی و درمان انواع بیماری ها مانند سردرد و مشکلات کمری کاربرد دارد.
عملکرد منیپولیشن چگونه است؟
منپولیشن جهت رفع محدودیت‌های حرکتی در مفاصل مورد استفاده قرار می‌گیرد که درصورت تشخیص دکتر، مانع حرکتی از سر راه برداشته میشود. توجه داشته باشید که این روش را با شکستن قلنج اشتباه نگیرید. قلنج به هیچ وجه جایگزین این روش درمانی نشده چون تفاوت‌های بسیاری با آن دارد. منیپولیشن درصورت نیاز و با توجه به وضعیت مفصل بارها تکرار میشود.
منیپولیشن دردی نداشته و به صورت درمانی فرد را بهبود می‌بخشد. به علاوه، منیپولاسیون از جمله تکنیک‌هایی بوده که در منوال تراپی نیز به کار می‌رود. بنابراین، درمانگر در این روش با آزادسازی عضله مشکل فرد بیمار را حل می‌کند. عملکرد این روش آسان، بدون درد و فاقد عوارض جانبی است. هنگام اعمال این روش موارد بسیاری توسط پزشک و فیزیوتراپیست درنظر گرفته میشود.
تفاوت منیپولیشن و قلنج
منیپولیشن با قلنج تفاوت‌های بسیاری داشته و نباید این دو را مانند هم بدانید. قلنج شکستن به هیچ وجه نباید جایگزین منیپولیشن شود زیرا تفاوت‌های بسیاری با یکدیگر دارند. منپولیشن فاقد خطر بوده و انجام آن هیچ خطری برای فرد بیمار نخواهد داشت. اما شکستن قلنج کمر، گردن و غیره امکان شکستگی را افزایش داده و خطر بالایی برای فرد بیمار به دنبال دارد.
تا حالا فکر کردید که اگر تکنیک “منیپولیشن” (manipulation) مثل همون قلنج شکوندن ساده باشه که خودمون هم انجام میدیم، چرا یک متخصص بعد از چندین سال درس خوندن و افزایش مهارت های بالینی تازه میتونه انجامش بدهد؟؟ جواب این سوال بر میگرده به تفاوتی که منیپولیشن با قلنج شکوندن یا “کرک” داره که ٣ موردش رو براتون اینجا نوشتیم:
١- منیپولیشن معمولا به یک جهت خاص انجام میشه، اما چه جهتی؟
فقط بعد از معاینه دقیق مشخص میشه! اما قلنج رو در هر جهتی انجام میدن و وای به روزی که در جهت مناسب انجام نشه! قطعا دردتون رو بیشتر میکنه و میتونه آسیب بزنه.
٢- منیپولیشن در پوزیشن های خاصی انجام میشه که تاثیر رو روی یک یا دو نقطه متمرکز کنه، اما قلنج رو حتی در حالت های غیر استاندارد هم انجام میدن.
٣- بعد از منیپولیشن حتما باید تمرین درمانی تجویز بشه، چیزی که بعد از قلنج شکوندن خبری ازش نیست! این کار اگر توسط متخصص انجام بشود واقعا بی خطره!
بیماری‌های قابل درمان با منیپولیشن
اغلب اختلالات اندامی در 85% بیماران مبتلا به فتق کمر و گردن، با این روش بدون جراحی بهبود می‌یابند. اما این روش در رفع اغلب دردهای مفصلی زیر نیز کاربرد دارد.
- خشکی‌های مفصلی
- سردرد
- گردن درد
- درد بین کتف
- کمردرد
- دردهای کمربند لگنی
- پیچ‌خوردگی دائمی در مچ پا
- از بین بردن حدودی دردهای مفاصل محیطی مانند آرنج، مچ دست و زانو
نقاط قابل درمان منیپولیشن
ستون فقرات، مفاصل شانه، کمر، زانو و مچ دست و پا نقاط هدف منیپولیشن هستند. این درمان بر اسپاسم شانه و سفتی برخی مفاصل پس از عمل و گچ گرفتن موثر خواهد بود. این تکنیک، درصورت ادغام با فیزیوتراپی بسیار موثرتر است. بهره‌گیری از گرما مفاصل را برای حرکت آماده ساخته و روند بهبود را تسریع می‌بخشد.
درمان نقاط زیر نیز با بهره‌گیری از این تکنیک امکان‌‌پذیر خواهد بود:
درمان پیچ خوردگی پا با منیپولیشن
یکی از مشکلات شایع اسکلتی عضلانی، پیچ خوردگی پا است. پیچ خوردگی پا به خصوص در افراد ورزشکار یا افراد عادی دیده میشود. در خانم‌ها نیز این مشکل به دلیل پوشیدن کفش پاشنه بلند و بالا و پایین رفتن پله‌ها رخ می‌دهد. منیپولاسیون روشی ساده در این روش بوده که تکنیک ایمن و مناسب برای درمان پیچ خوردگی محسوب میشود.
درمان سردرد با منیپولیشن
جهت پیشگیری از میگرن، بهره‌گیری از این تکنیک بسیار موثر خواهد بود. این روش به اندازه داروهای مورداستفاده برای میگرن مفید است. ستون فقرات گردنی با پارگی‌های کوچک در دیواره شریان گردن مرتبط هستند. این پارگی به صورت نادر اتفاق افتاده اما امکان سکته مغزی را دارد. هر حرکت ناگهانی مانند ورزش کردن خطر پارگی را افزایش می‌دهد. اما بروز این مورد در افراد تحت درمان با منیپولیشن کم است. درمان سردرد با این روش با توجه به درجه بیماری بین 3 تا 6 جلسه به طول می‌انجامد.
درمان خار پاشنه با منیپولیشن
خار پاشنه از جمله مشکلات دردآور بوده که بسیاری در پی رفع آن هستند. با این تکنیک ابتدا ناحیه و کشش درد را مشخص کرده و سپس درمانگر مراحل درمان را آغاز می‌کند. منیپولیشن درصورت اقدام با روش سوزن خشک یا همان درای نیدلینگ، تاثیر بالاتری بر فرد بیمار خواهد داشت.
درمان کمردرد با منیپولیشن
برای اغلب بیماران مبتلا به کمردرد این تکنیک روش رایجی برای بهبود درد میباشد. برای بهبود درد کمر انواع روش‌های دارویی و غیردارویی در دسترس است. اما روش‌های غیر دارویی عوارض کمتری نسبت به مصرف دارو دارند. منیپولیشن برای افراد مبتلا به کمردرد به عنوان گزینه‌ای موثر توصیه میشود. این روش تا حد بالایی درد و عملکرد افراد را بهبود می‌بخشد. ترکیب این درمان با سایر روش‌های درمانی و فیزیوتراپی، بهترین روش استفاده از این تکنیک است.
درمان گردن درد با منیپولیشن
مطالعه‌ای تحت عنوان NCCIH در سال 2012، نشان داد که منیپولیشن برروی بیماران مبتلا به گردن درد حاد موثرتر از دارو است. تاثیر این روش بلندمدت بوده و به روش‌های کوتاه‌مدت اکتفا نمی‌کند. استفاده از این تکنیک در بیماران گردن درد حاد با نقص حرکتی، کاهش درد در آنها را به دنبال خواهد داشت.
درمان درد عضله با منیپولیشن
منپولیشن درصورت احساس درد عضلانی در موارد زیر با تکنیک فشار، کشش، چرخاندن و کشیدن ناحیه درد به کمک افراد می‌آید. با انجام 2تا3 جلسه در موارد خفیف، 4تا6 جلسه در موارد متوسط و 8تا10 جلسه در موارد پیشرفته از این بیماری رها خواهید شد.
این تکنیک در رفع دردهای عضلانی زیر بسیار موثر خواهد بود:
- سرایت درد ناحیه کمر به عضلات ساق پا
- احساس کوفتگی و اسپاسم عضلات
- سوزن سوزن شدن و گزگز
- بی‌حسی، انقباض و محدودیت در حرکات عضلات
- علائم فتق دیسک در ناحیه کمر، گردن و بازوها
موارد منع استفاده از منیپولیشن
همانطور که اشاره شد، جهت درمان از طریق منیپولیشن باید به پزشکان متخصص و فیزیوتراپیست‌ها مراجعه کنید.
این روش درمانی در موارد زیر منع استفاده دارد:
- آسیب‌های منجر به ضعف بیشتر در استخوان
- فشردگی ریشه عصبی
- خون‌ریزی در مفاصل و آنوریسم آئورت
- عدم تشخیص درست وضعیت بیمار به دلیل درد یا مقاومت وی