- ۱۱ شهریور, ۱۴۰۳
- admin
- دیدگاه: 0
- پزشکی, فیزیوتراپی
پارکینسون
بیماری پارکینسون یک اختلال پیشرونده عصبی است که بهتدریج بر حرکت فرد تأثیر میگذارد. این بیماری ناشی از کاهش دوپامین در بخشی از مغز به نام جسم سیاه و گانگلیونهای پایه است که وظیفه کنترل حرکات بدن را بر عهده دارند. سلولهای عصبی در این نواحی، دوپامین تولید میکنند و با از بین رفتن این سلولها، علائمی مانند لرزش، کندی حرکت، سفتی عضلات و مشکلات تعادلی ظاهر میشوند.
حرکت بدن توسط زنجیرهای از سلولهای عصبی در گانگلیونها و جسم مخطط کنترل میشود که در هماهنگی با جسم سیاه و مخچه، پیامها را بین مغز و نخاع منتقل میکنند تا حرکات بهطور روان و هماهنگ انجام شوند. این بیماری به دلایل ناشناختهای بروز میکند و ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی در آن نقش دارند. با وجود اینکه پارکینسون درمان قطعی ندارد، داروها میتوانند به بهبود علائم کمک کنند.
انواع پارکینسون
بیماری پارکینسون به دلیل از بین رفتن سلولهای عصبی در ناحیهای از مغز به نام جسم سیاه به وجود میآید. این اختلال به سه نوع اصلی تقسیم میشود که در ادامه به توضیح هر یک پرداخته میشود:
پارکینسون ایدیوپاتیک:
این نوع، شایعترین فرم بیماری پارکینسون است و با علائمی چون لرزش، سفتی عضلات و کندی در حرکات بدن شناخته میشود. این اختلال به تدریج به علت کاهش سطح دوپامین در مغز ایجاد میشود و هر دو عامل ژنتیکی و محیطی در بروز آن نقش دارند.
پارکینسونیسم عروقی:
این نوع پارکینسونیسم که به پارکینسونیسم شریانی یا اسکلروتیک نیز معروف است، معمولاً افرادی را تحت تأثیر قرار میدهد که خونرسانی مغز آنها به میزان کافی صورت نمیگیرد. افرادی که سکتههای مغزی خفیف را تجربه کردهاند، ممکن است به این نوع پارکینسونیسم مبتلا شوند. علائم رایج این اختلال شامل مشکلاتی در حافظه، خواب، خلق و خو و حرکات است.
پارکینسونیسم ناشی از دارو:
برخی داروها میتوانند منجر به ایجاد پارکینسونیسم شوند. داروهای نورولپتیک، که برای درمان اسکیزوفرنی و سایر اختلالات روانپریشی تجویز میشوند و بر عملکرد دوپامین در مغز تأثیر منفی میگذارند، از جمله مهمترین عوامل پارکینسونیسم ناشی از دارو هستند. این نوع پارکینسونیسم فقط در درصد کمی از افراد رخ میدهد و اکثر افرادی که به این اختلال دچار میشوند، معمولاً ظرف چند ماه و اغلب در مدت زمان کوتاهی پس از قطع داروی مصرفی بهبود مییابند.
مراحل بیماری پارکینسون
بیماری پارکینسون یک اختلال پیشرونده است که با گذر زمان به شدت آن افزوده میشود. در ادامه، مراحل مختلف این بیماری به تفصیل شرح داده شده است:
مرحله اول
در مرحله اول، پارکینسون بهطور نسبی خفیف است و علائم آن معمولاً در فعالیتهای روزانه و سبک زندگی تأثیر قابل توجهی ندارند. در این مرحله، تغییرات در وضعیت بدنی، راه رفتن و حالات چهره ممکن است برای خانواده و دوستان قابل توجه باشد، اما برای بیمار چندان مشکلآفرین نیست. علائم اصلی در این مرحله شامل لرزش و مشکلات حرکتی است که بیشتر یک طرف بدن را درگیر میکند. داروهای خاص میتوانند به کاهش این علائم کمک کنند.
مرحله دوم
مرحله دوم از پارکینسون به مرحله اول شباهتهای زیادی دارد، با این تفاوت که علائم در این مرحله شدیدتر میشوند و به هر دو طرف بدن گسترش مییابند. علاوه بر لرزش و سفتی، ممکن است تغییراتی در حالات چهره و مشکلات گفتاری نیز بروز کند. افراد در این مرحله ممکن است همچنان قادر به زندگی مستقل باشند، ولی انجام برخی فعالیتها برایشان زمانبرتر خواهد بود.
مرحله سوم
مرحله سوم به عنوان نقطه عطف در پیشرفت بیماری شناخته میشود. در این مرحله، علائم مشابه مرحله دوم ادامه دارند، اما با شدت بیشتر و کاهش تعادل و کندی حرکات همراه هستند. این مرحله تأثیر قابل توجهی بر توانایی انجام کارهای روزانه میگذارد، هرچند که فرد هنوز قادر به انجام آنهاست. ترکیب دارو و کاردرمانی میتواند به کاهش علائم کمک کند.
مرحله چهارم
در مرحله چهارم، بیمار برای ایستادن و حرکت به کمک وسایل کمکی مانند واکر نیاز دارد. زندگی مستقل در این مرحله دشوار میشود زیرا حرکت برای بیمار بسیار سخت است و انجام فعالیتهای روزانه به طور قابل توجهی دشوارتر میشود. این مرحله به دلیل محدودیتهای حرکتی، مشکلات جدیتری را به وجود میآورد.
مرحله پنجم
مرحله پنجم به عنوان پیشرفتهترین و شدیدترین مرحله بیماری پارکینسون شناخته میشود. در این مرحله، سفتی در پاها مانع از ایستادن و راه رفتن میشود و بیمار نیاز به ویلچر پیدا میکند. بیمارانی که به این مرحله رسیدهاند معمولاً نمیتوانند بهتنهایی بایستند و به کمک شبانهروزی نیاز دارند. همچنین، حدود 50 درصد از افراد در این مرحله ممکن است دچار سرگیجه، توهم و هذیان شوند.
این مراحل نشاندهنده پیشرفت تدریجی بیماری پارکینسون و چالشهایی است که بیماران با آنها مواجه میشوند. درمانهای مختلف و مراقبتهای ویژه میتوانند به بهبود کیفیت زندگی بیماران کمک کنند.
علائم بیماری پارکینسون
علائم بیماری پارکینسون میتواند در هر فرد متفاوت باشد و بهطور معمول به تدریج و با خفیف بودن شروع میشود، به طوری که ممکن است در ابتدا مورد توجه قرار نگیرد. بیماری اغلب از یک طرف بدن آغاز میشود و حتی با گسترش علائم به هر دو طرف، علائم در همان طرف اولیه شدیدتر باقی میماند.
نشانههای پارکینسون شامل موارد زیر است:
لرزش:
معمولاً از یک اندام، اغلب دست یا انگشتان شروع میشود. ممکن است فرد انگشت شست و سبابه را به هم بمالد، که به این حالت “پیل-رولینگ” میگویند. این لرزش حتی در حالت استراحت نیز ممکن است ادامه داشته باشد.
کندی حرکت (برادیکینزی):
پیشرفت بیماری موجب کندی حرکات میشود، کارهای ساده دشوار شده و زمانبر میشوند. فرد هنگام راه رفتن قدمهای کوتاه برمیدارد، پاها را روی زمین میکشد یا بلند شدن از صندلی برای او سخت میشود.
سفتی عضلات:
این سفتی ممکن است در هر نقطه از بدن رخ دهد، که میتواند دردناک بوده و دامنه حرکت را محدود کند.
اختلال تعادل و قامت خمیده:
وضعیت بدنی ممکن است خمیده شود و فرد در حفظ تعادل دچار مشکل شود.
از دست دادن حرکات خودکار:
فرد ممکن است توانایی حرکات خودکار مانند چشمک زدن، لبخند زدن یا تکان دادن دستها هنگام راه رفتن را از دست بدهد.
تغییرات در تکلم:
گفتار ممکن است آرام، یکنواخت، با مکث یا تردید باشد و احساسات کمی را منتقل کند.
مشکلات در نوشتن:
نوشتن دشوار میشود و دستخط ممکن است ریزتر از حالت معمول گردد.
سایر علائم ممکن شامل خشکی ناگهانی عضلات، راه رفتن نامنظم، اختلال در خواب، افسردگی، مشکل در بلع، یبوست، و اختلالات شناختی است.
علل بیماری پارکینسون
بیماری پارکینسون ناشی از تخریب تدریجی سلولهای عصبی در ناحیهای از مغز به نام ماده سیاه است. این سلولها مسئول تولید دوپامین، یک ماده شیمیایی حیاتی برای کنترل و هماهنگی حرکات بدن، هستند. با کاهش تولید دوپامین به دلیل از بین رفتن این سلولها، حرکات بدن دچار اختلال شده و علائم بیماری پارکینسون مانند لرزش، کندی حرکت و سفتی عضلات بروز میکند. علائم معمولاً زمانی نمایان میشود که حدود 80 درصد از سلولهای عصبی ماده سیاه از بین رفته باشند.
عوامل مؤثر در تخریب سلولهای عصبی:
1. ژنتیک:
تغییرات ژنتیکی خاصی شناسایی شده که ممکن است خطر ابتلا به بیماری پارکینسون را افزایش دهد. این تغییرات معمولاً در موارد نادری که چندین عضو خانواده به این بیماری مبتلا هستند، مشاهده میشود. اما به طور کلی، واریاسیونهای ژنتیکی به تنهایی نمیتوانند دلیل اصلی بیماری باشند.
2. عوامل محیطی:
قرارگیری در معرض سموم خاص مانند آفتکشها، علفکشها، و آلودگیهای صنعتی ممکن است خطر ابتلا به پارکینسون را افزایش دهد، هرچند شواهد قطعی در این زمینه وجود ندارد.
3. سایر دلایل پارکینسونیسم:
پارکینسونیسم اصطلاحی است برای توصیف علائم لرزش، سفتی عضلات و کندی حرکت. علاوه بر بیماری پارکینسون، این علائم ممکن است به دلایل زیر بروز کنند:
پارکینسونیسم دارویی:
علائم ناشی از مصرف برخی داروها مانند داروهای ضد روانپریشی، که معمولاً با قطع دارو بهبود مییابند.
اختلالات پیشرونده مغز:
شامل فلج پیشرونده هستهای، آتروفی پیشرونده سیستمهای متعدد، و دژنراسیون کورتیکوبازال (CBD).
بیماریهای عروقی مغزی:
سکتههای کوچک که باعث مرگ بخشهای مختلف مغز میشوند.
4. تشکیل اجسام لویی و آلفاسینوکلئین:
در مغز مبتلایان به پارکینسون، تجمع مواد خاصی به نام اجسام لویی مشاهده میشود که نشانگرهای میکروسکوپی بیماری هستند. یکی از مواد کلیدی در این اجسام، پروتئین آلفاسینوکلئین است که به شکل تودهای در اجسام لویی وجود دارد و سلولها نمیتوانند آن را تجزیه کنند. این پروتئین به عنوان یکی از موضوعات اصلی تحقیق برای درک علت بیماری پارکینسون در نظر گرفته میشود.
بیماری پارکینسون میتواند با مشکلات مختلفی همراه باشد که برخی از آنها قابل درمان هستند. این عوارض شامل موارد زیر میشود:
مشکلات شناختی:
در مراحل پیشرفته بیماری پارکینسون، فرد ممکن است با مشکلات شناختی مانند زوال عقل روبرو شود. این مشکلات معمولاً در مراحل آخر بیماری بروز مییابند و اغلب به داروها پاسخ نمیدهند.
افسردگی و تغییرات عاطفی:
افسردگی ممکن است در مراحل اولیه بیماری پارکینسون ایجاد شود. درمان افسردگی میتواند به بهبود توانایی فرد در مقابله با دیگر چالشهای بیماری کمک کند. همچنین، تغییرات عاطفی نظیر ترس، اضطراب، یا کاهش انگیزه نیز ممکن است رخ دهد. پزشکان ممکن است برای مدیریت این علائم دارو تجویز کنند.
مشکلات بلع:
با پیشرفت بیماری، بلع ممکن است دچار اختلال شود. این امر باعث تجمع بزاق در دهان و در نتیجه، سرازیری آب دهان میشود.
مشکلات جویدن و خوردن:
در مراحل پیشرفته بیماری، عضلات دهان تحت تأثیر قرار میگیرند و جویدن مشکل میشود. این وضعیت میتواند به خفگی و سوء تغذیه منجر شود.
اختلالات خواب:
افراد مبتلا به پارکینسون اغلب مشکلات خواب مانند بیدار شدن مکرر در طول شب، بیدار شدن زود هنگام، یا خوابیدن در طول روز را تجربه میکنند. همچنین، اختلالاتی نظیر خوابگردی و حرکت سریع چشم در خواب ممکن است رخ دهد. داروها میتوانند در بهبود مشکلات خواب موثر باشند.
مشکلات مثانه:
بیماری پارکینسون ممکن است منجر به مشکلات مثانه، از جمله عدم توانایی در کنترل ادرار یا مشکل در ادرار کردن، شود.
یبوست:
یبوست یکی از مشکلات شایع در بیماران پارکینسون است و معمولاً به دلیل کندی حرکات دستگاه گوارش ایجاد میشود.
تغییرات فشار خون:
افت ناگهانی فشار خون هنگام ایستادن ممکن است باعث سرگیجه یا احساس سبکی سر شود.
اختلالات بویایی:
ممکن است فرد در شناسایی و تمییز بوها دچار مشکل شود.
خستگی:
بسیاری از بیماران در پایان روز احساس خستگی زودرس و انرژی کم میکنند، هرچند علت دقیق آن همیشه مشخص نیست.
درد:
برخی از بیماران ممکن است درد را در نواحی خاص یا به طور کلی در بدن تجربه کنند.
اختلال عملکرد جنسی:
کاهش میل یا عملکرد جنسی ممکن است در برخی از بیماران مشاهده شود.
مدیریت این عوارض معمولاً نیازمند همکاری نزدیک با تیم درمانی و استفاده از درمانهای مناسب برای بهبود کیفیت زندگی بیمار است.
درمان بیماری پارکینسون
بیماری پارکینسون بهطور کامل قابل درمان نیست، اما داروها معمولاً میتوانند بهطور قابل توجهی به کنترل علائم کمک کنند. در برخی موارد، ممکن است جراحی نیز توصیه شود. علاوه بر این، پزشکان ممکن است تغییرات سبک زندگی مانند ورزش منظم و فیزیوتراپی را نیز پیشنهاد کنند. یک گفتاردرمان نیز میتواند به بهبود مشکلات گفتاری بیمار کمک کند.
داروها
داروهای مختلفی برای مدیریت علائم بیماری پارکینسون وجود دارند که به افزایش یا جایگزینی دوپامین در مغز کمک میکنند:
لوودوپا-کاربی دوپا:
لوودوپا مؤثرترین داروی پارکینسون است که بهطور طبیعی به دوپامین تبدیل میشود. این دارو معمولاً با کاربی دوپا ترکیب میشود تا از تبدیل سریع لوودوپا به دوپامین در خارج از مغز جلوگیری کند، که به کاهش عوارض جانبی مانند حالت تهوع کمک میکند. با پیشرفت بیماری، ممکن است اثرات این دارو کاهش یابد و حرکات غیرارادی (دیسکینزی) ایجاد شود. پزشک ممکن است دوز دارو را تنظیم کند تا این عوارض کاهش یابد.
تزریق پیوسته کاربی دوپا-لوودوپا (Duopa):
این دارو بهطور مستقیم به روده کوچک از طریق لوله تغذیهای منتقل میشود و برای بیمارانی با پارکینسون پیشرفتهای که نوسانات زیادی دارند مناسب است. خطرات مرتبط با این روش شامل عفونت یا پارگی لوله است.
آگونیستهای دوپامین:
این داروها بهجای تبدیل به دوپامین، اثرات آن را تقلید میکنند و میتوانند با لوودوپا برای کاهش نوسانات دارویی ترکیب شوند. داروهایی مانند پرامیپکسول، روپینیرول، روتیگوتین و آپومورفین از جمله این دسته هستند. عوارض جانبی میتواند شامل توهم، خوابآلودگی و رفتارهای اجباری باشد.
مهارکنندههای MAO B:
داروهایی مانند سلژیلین، راساگیلین و سافینامید با مهار آنزیم MAO B از تخریب دوپامین جلوگیری میکنند. عوارض جانبی ممکن است شامل حالت تهوع یا بیخوابی باشد و این داروها ممکن است با برخی داروهای ضدافسردگی تداخل داشته باشند.
مهارکنندههای COMT:
داروهایی مانند انتاکاپون و تولکاپون اثر درمانی لوودوپا را طولانیتر میکنند، اما ممکن است عوارض جانبی مانند دیسکینزی و اسهال ایجاد کنند.
آنتیکولینرژیکها:
این داروها مانند بنزتروپین و تریهگزیدیلین برای کنترل لرزش استفاده میشوند، اما ممکن است عوارضی مانند اختلال در حافظه و یبوست داشته باشند.
آمانتادین:
ممکن است برای تسکین علائم خفیف و کنترل دیسکینزی ناشی از لوودوپا استفاده شود. عوارض جانبی شامل لکههای بنفش روی پوست و تورم مچ پا است.
پالیدوتومی:
این روش ممکن است برای بیماران مبتلا به پارکینسون تهاجمی یا برای کسانی که به داروها پاسخ نمی دهند، توصیه شود. پالیدوتومی با قرار دادن یک کاوشگر سیم در گلوبوس پالیدوس – یک ناحیه بسیار کوچک از مغز، اندازه گیری در حدود یک چهارم اینچ ، در کنترل حرکت افراد انجام می شود
• تالاموتومی:
تالاموتومی از جریانهای فرکانس رادیویی برای از بین بردن بخش کوچک اما خاصی در تالاموس استفاده می کند. در تعداد کمی از بیماران که به علت لرزش دست ها قادر به انجام فعالیت های روزانه نیستند، به کار می رود .تالاموتومی به علائم دیگر پارکینسون کمک نمی کند و در بیماران مبتلا به لرزش بیشتر از مبتلایان به پارکینسون نیز می تواند مفید باشد.
روشهای جراحی
تحریک عمیق مغزی (DBS):
این روش شامل کاشت الکترودهایی در نواحی خاصی از مغز است که به یک ژنراتور در قفسه سینه متصل میشود و ایمپالسهای الکتریکی به مغز ارسال میکند. DBS میتواند نوسانات دارویی را تثبیت کند و علائم بیماری پارکینسون را کاهش دهد. این روش با خطراتی مانند عفونت و خونریزی همراه است و ممکن است نیاز به تنظیم یا تعویض دستگاه داشته باشد.
سبک زندگی و درمانهای خانگی
تغذیه سالم:
مصرف غذاهای پر فیبر و مایعات کافی میتواند به جلوگیری از یبوست کمک کند. رژیم متعادل همچنین ممکن است شامل اسیدهای چرب امگا 3 باشد که ممکن است مفید باشد.
ورزش:
ورزش میتواند قدرت عضلات، انعطافپذیری و تعادل را بهبود بخشد و علائم افسردگی و اضطراب را کاهش دهد. فعالیتهایی مانند پیادهروی، شنا، و رقص میتوانند مفید باشند.
جلوگیری از افتادن:
در مراحل پیشرفته بیماری، احتیاط در حرکات و استفاده از تکنیکهای صحیح راه رفتن میتواند از افتادن جلوگیری کند.
فعالیتهای روزمره:
متخصصان کاردرمانی میتوانند تکنیکهایی را برای آسانتر کردن فعالیتهای روزمره مانند لباس پوشیدن و غذا خوردن ارائه دهند.
درمانهای جایگزین:
روشهایی مانند ماساژ، تایچی، یوگا، تکنیک الکساندر، مدیتیشن و داشتن حیوان خانگی میتوانند به کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی کمک کنند.
با همکاری نزدیک با پزشک و رعایت نکات مربوط به سبک زندگی، میتوان به بهبود وضعیت و مدیریت بیماری پارکینسون کمک کرد.