نورومیلیت اپتیکا
بیماری نورومیلیت‌اپتیکا (NMO) یک فرآیند التهابی و خودایمنی نادر ولی شدید است که با ازبین‌بردن پوشش میلینی نورون‌ها، سیستم‌عصبی مرکزی را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. NMO به‌طورعمده بر نخاع و اعصاب بینایی که سیگنال‌ها را از چشم به مغز منتقل می‌کنند، تأثیر می‌گذارد. این بیماری در نهایت می‌تواند باعث فلج و کوری شود.
NMO اغلب در دوران کودکی بروز می‌کند. همچنین، افراد بزرگسالی که در دهه ۴۰ زندگی خود قرار دارند را نیز درگیر می‌کند. این بیماری اغلب در خانم‌ها شایع است، اما آقایان نیز به آن مبتلا می‌شوند. قبلا تصور می‌شد که NMO نوعی مالتیپل‌اسکلروزیس (MS) است، اما امروزه می‌دانیم که این دو، شرایط کاملا متفاوتی هستند. این دو بیماری برخی از علائم مشابه را دارند اما این علائم در NMO شدیدتر است. مشکلات بینایی در مولتیپل اسکلروزیس (MS) یک چشم را درگیر می‌کند، اما NMO همزمان هر دو چشم را درگیر می‌کند.
بیماری دویک یا نورومیلیت اپتیکا (NMO) اختلالی در سیستم اعصاب مرکزی است که در وهله ی اول بر روی اعصاب چشم و نخاع تأثیر می گذارد. بیماری نورومیلیت اپتیکا همچنین به عنوان اختلال گستره ی نورومیلیت بینایی یا سندرم دویک شناخته می شود. نورومیلیت اپتیکا زمانی رخ می دهد که سیستم ایمنی بدن فرد در برابر سلول های خودی سیستم عصبی مرکزی (عمدتا اعصاب بینایی و نخاع اما گاهی در مغز) واکنش نشان دهد. آنتی بادی علیه کانال های آبی یا آکوپارین نقش مهم و اساسی در این بیماری ایفا می کند.
سندرم دویک می تواند پس از یک عفونت رخ داده یا به همراه بیماری خود ایمنی دیگری باشد. ولی علت نورومیلیت اپتیکا معمولاً ناشناخته است. در برخی موارد نادر نیز مایکوباکتریوم توبرکلوسیز (عامل بیماری سل ریوی) و برخی ارگانیسم های محیطی با ایجاد NMO در ارتباط هستند.
سندروم دویک مانند مولتیپل اسکلروزیس (MS) اختلالی در سیستم ایمنی است که برخلاف MS بیشتر تمایل به درگیری نخاع و عصب چشمی دارد. این بیماری تا چندی پیش با MS اشتباه گرفته می‌شد.
علت بیماری نورومیلیت‌اپتیکا (NMO)
این بیماری به دلیل حمله سیستم‌ایمنی به غلاف میلین که پوشش اطراف سلول‌های عصبی را تشکیل می‌دهد، ایجاد می‌شود. سیستم‌ایمنی به خصوص به میلین‌های موجود در نخاع و اعصاب مرکزی حمله می‌کند. معمولا افراد مبتلا به NMo، عود بیماری را به فاصله چند ماه تجربه می‌کنند. بین این زمان‌های عود بیماری، علائم بیماری کمی بهبود پیدا می‌کند.
علائم بیماری NMO
- درد چشم‌ها
- از دست‌دادن بینایی
- احساس ضعف یا بی‌حسی در بازو و پاها
- فلج‌شدن پاها و بازوها
- اختلال در کنترل مثانه یا روده
- استفراغ و سکسکه غیرقابل‌کنترل
- سکسکه های مقاوم به درمان و تهوع و استفراغ شدید اشاره کرد.
علائم نوریت بینایی
- از بین رفتن موقتی بینایی که حداقل یک چشم را تحت تأثیر قرار داده و می تواند با خطر از دست دادن دائمی بینایی همراه باشد.
- تورم دیسک بینایی در شبکیه چشم
- درد چشم که به طور کلی با حرکت بدتر می شود و بعد از یک هفته شدیدتر شده و بعد از چند روز برطرف می شود.
- کاهش حساسیت به رنگ
علائم میلیت عرضی در نخاع
- حساسیت به دما، بی حسی، سوزن سوزن شدن انگشتان و احساس سرما یا سوزش
- اندام های ضعیف و سنگین که گاهی منجر به فلج کامل می شود.
- تغییر در الگوی دفع ادرار از جمله بی اختیاری ادرار، دشواری ادرار و تکرر ادرار
- بی اختیاری مدفوع یا یبوست
انواع نورومیلیت اپتیکا
شدت علائم و همچنین احتمال بروز عوارض و ناتوانی در انواع مختلف NMO متفاوت است.
نورومیلیت اپتیکا عود کننده
این نوع بیماری زنان را بیشتر از مردان تحت تأثیر قرار می دهد. حمله اولیه در عصب بینایی و نخاع و عود حملات در طی چند سال رخ می دهد. فرد ممکن است نتواند به طور کامل از آسیب عصبی ناشی از این حملات بهبود یابد و آسیب اغلب دائمی است.
نورومیلیت اپتیکا تک فاز
این نوع بیماری به طور مساوی بر هر دو جنس تأثیر می گذارد. در این فرم بیمار فقط دچار یک حمله بیماری شده و معمولی بهبودی بهتری دارند.
تشخیص سندرم دویک
معاینه مغز و اعصاب
حرکت، قدرت عضلانی، هماهنگی، احساس، عملکرد حافظه و تفکر (شناختی) و بینایی باید مورد بررسی قرار بگیرد.
MRI
با استفاده از این روش نمای دقیق مغز، اعصاب بینایی و نخاع تهیه شده و پزشک می تواند ضایعات یا نقاط آسیب دیده مغز، اعصاب بینایی یا نخاع را تشخیص دهد.
آزمایش خون
آنالیز خون برای تعیین آنتی بادی آکوآپورین-4 (آنتی بادی نورومیلیت اپتیکا) به منظور کمک به افتراقNMO را از مولتیپل اسکلروزیس (MS) و سایر شرایط عصبی درخواست داده می شود. همچنین باآنالیز خون بیمار میتوان بیماری را در مراحل اولیه تشخیص داد.
پونکسیون کمری
در این آزمایش، پزشک یک سوزن را در قسمت پایین کمر وارد می کند تا مقدار کمی مایع نخاع خارج شود. با بررسی سطح سلول های ایمنی بدن، پروتئین ها و آنتی بادی ها در مایع استخراج شده می توان NMO را از مولتیپل اسکلروزیس (MS) متمایز کرد.
نحوه درمان NMO
متخصصان معتقدند که این بیماری قابل‌درمان نیست. اما پزشک می‌تواند دارو یا سایر روش‌های درمانی را برای کاهش اثرات بیماری و بهبود علائم تجویز کند، که شامل موارد زیر است:
- داروهای کورتیکواستروئیدی برای متوقف‌کردن تأثیر سیستم‌ایمنی بر سیستم‌عصبی
- داروهای سرکوب‌کننده سیستم‌ایمنی
- تعویض پلاسمای خون (Plasmapheresis) که باعث حذف پروتئین‌هایی می‌شود که در ایجاد این بیماری نقش دارند
سایر درمان‌ها برای تسکین درد، کنترل روده و مثانه
پاسخ به برخی سوالات رایج بیماری دویک
سن ابتلا به سندروم دویک
معمولاً سن ابتلا مانند MS است و جوان‌‌ها را درگیر می‌کند، همچنین شیوع این سندروم در زنان بیشتر از مردان است، از طرفی این اختلال در استان‌های خوزستان و سیستان و بلوچستان شیوع بالاتری دارد لذا در مورد بیمارانی که از این مناطق مراجعه می‌کنند حتماً باید در تشخیص بیماری، اختلال دویک را مدنظر داشت.
بارداری و بیماری دویک
پژوهشگر مرکز تحقیقات MS بیان کردند: در حالی که بارداری سبب خاموشی بیماری در مبتلایان به MS می‌شود، در سندروم دویک بارداری می‌تواند بیماری را تشدید کند.
رابطه استرس و بیماری دویک
استرس و گرما موجب تشدید این بیماری می‌شود لذا توصیه می‌شود مبتلایان از قرارگرفتن در محیط های گرم مانند دوش آب گرم، سونا و جکوزی بپرهیزند.
هنوز درمانی قطعی برای این بیماری پیدا نشده است اما احتمال دارد در سال‌های آتی درمان قطعی بیماری دویک پیدا شود. اکنون دارویی به نام اکولیزوماب برای درمان این بیماری به کار رفته است که نتایج چشمگیری داشته است.