میلوپاتی (Myelopathy) چیست؟
نخاع، مجموعه‌ای از اعصاب است که تقریباً در تمام طول ستون فقرات امتداد یافته است. میلوپاتی، نوعی آسیب نخاعی می‌باشد که به علت وارد شدن فشار به نخاع رخ می‌دهد. این فشار می‌تواند به علت یک سانحه، تنگی مجرای ستون فقرات به صورت مادرزادی، بیماری تخریب تدریجی (Degenerative Disease) و یا بیرون زدگی دیسک، به نخاع وارد شود.
میلوپاتی، خود متشکل از چند نوع سندرم می‌باشد که هرکدام درنهایت منجر به گردن درد می‌شوند. مانند:
- سندرم سیستم حرکتی (Motor System Syndrome)
- سندرم طناب مرکزی (Central Cord Syndrome)
- سندروم جزئی براون اسکوارد (Partial Brown-Squard Syndrome)
- سندرم ترانسورس (Transverse Syndrome)
- سندرم Mixed Radicular and Long Tract
در میلوپاتی، علاوه بر مهره‌ها و مفاصل فاست بین آنها، عضلات، لیگامنت‌ها و اعصاب نخاعی نیز دچار مشکل شده و درنتیجه سبب بروز درد می‌شوند.
انواع میلوپاتی
میلوپاتی بسته به محلی از نخاع که تحت فشار قرار گرفته است، انواع مختلفی دارد که عبارتند از:
میلوپاتی گردنی (Cervical Myelopathy)
این نوع در ناحیه‌ی گردنی ستون‌فقرات رخ می‌دهد و شایع‌ترین نوع می‌باشد. گردن درد یکی از نشانه‌های این نوع از بیماری است اما در همه‌ی افراد ظاهر نمی‌شود.
میلوپاتی قفسه سینه‌ای (Thoracic Myelopathy)
این نوع در ناحیه‌ی میانی ستون فقرات رخ می‌دهد. نخاع در این نواحی معمولاً بر اثر دلایلی مانند: تورم دیسک، بیرون زدگی دیسک، تشکیل زائده‌های استخوانی و یا سوانحی که به ستون فقرات آسیب وارد می‌کنند، تحت فشار قرار می‌گیرد.
میلوپاتی کمری (Lumbar Thoracic)
این نوع بسیار نادر است، زیرا نخاع، در اکثر افراد پیش از شروع بخش کمریِ ستون فقرات پایان می‌یابد. حال اگر در فردی، نخاع بلندتر از حد معمول بوده و به ناحیه‌ی کمری هم رسیده باشد، ممکن است که دچار میلوپاتی کمری شود.
چه عواملی منجر به بروز میلوپاتی می‌گردد؟
فرسودگی تدریجی و طبیعی از دلایل رایج بروز این عارضه می‌باشد. با افزایش سن، فشار روزانه‌ای که بر ستون فقرات وارد می‌شود سبب ایجاد تغییراتی در ساختار آن می‌گردد. این تغییرات، مفاصل بین مهره‌ای، دیسک‌های بین مهره‌ای و لیگامنت‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
دیسک‌های بین مهره‌ای به مرور زمان کوچک می‌شوند و کلسیم روی آنها رسوب می‌کند و به تدریج فاصله‌ی طبیعی بین مهره‌ها کاهش می‌یابد. در نتیجه‌ی این فرآیند، غضروف مفصلی بین مهره‌ها آسیب می‌بیند و اینگونه است که چرخه‌ی استهلاک ادامه پیدا می‌کند.تخریب تدریجی دیسک‌ها می‌تواند منجر به بیرون زدگی دیسک نیز شود که در این صورت فشار اضافی به نخاع و یا ریشه‌های عصبی وارد می‌شود.
از طرفی بر اثر فشار و تخریب تدریجی دیسک‌ها، در مهره‌ها زائده‌های استخوانی تشکیل می‌شود که مجرای ستون فقرات را تنگ نموده و نخاع را تحت فشار قرار می‌دهند.
آسیب‌دیدگی‌های ناشی از تصادفات، فعالیت‌های ورزشی و زمین خوردن، یکی دیگر از دلایل بروز میلوپاتی است. این آسیب دیدگی‌ها علاوه بر اینکه عضلات و لیگامنت‌هایی که تعادل ستون فقرات را فراهم می‌کنند، تحت تاثیر قرار می‌دهند، بلکه می‌توانند منجر به ایجاد شکستگی در استخوان و یا دررفتگی مفاصل نیز شوند. اینگونه آسیب‌دیدگی‌ها از دلایل معمول سندرم طناب مرکزی (Central Cord Syndrome) می‌باشند.
اختلالات خودایمنی نیز می‌توانند منجر به میلوپاتی شوند مانند رماتیسم که به مفاصل ستون فقرات حمله می‌کند و به خصوص بخش بالایی گردن را تحت تاثیر قرار می‌دهد. وجود تومور، عفونت و یا ناهنجاری‌های مادرزادی از جمله عوامل نادرِ بروز میلوپاتی می‌باشند.
میلوپاتی چه علائمی دارد؟
به طور کلی، زمانی که نخاع تحت فشار قرار می‌گیرد یا دچار آسیب‌دیدگی می‌شود، این آسیب‌دیدگی سبب از دست دادن حواس، عملکرد، و بروز درد، در همان ناحیه‌ی تحت فشار یا اطراف آن می‌گردد.
علائم معمول میلوپاتی شامل سفتی گردن، احساس دردی عمیق در یک یا هر دو طرف گردن و احتمالاً در بازوها و شانه‌ها، سفتی و ضعف پاها و در نتیجه دشواری در حین راه رفتن، و صدا دادن گردن هنگام حرکت دادن آن می‌باشند. افرادی که دچار این عارضه هستند معمولاً در بازوها، آرنج و مچ دست، دردی ناگهانی و به صورت سوزن-سوزنی شدن دارند و یا اینکه دردی خفیف و احساس بی‌حسی را تجربه می‌کنند.
میلوپاتی همچنین می‌تواند سبب بی‌اختیاری گردد یا حتی باعث از دست دادن حواس مکان‌یابی شما شود که در این صورت شما به طور مثال قادر نخواهید بود مکان دست خود را بدون نگاه کردن به آن تشخیص دهید.
به طور دقیق‌تر، علائم میلوپاتی بسته به محل بروز آن، می‌تواند متفاوت باشند. مثلاً در میلوپاتی گردنی، این علائم بیشتر در گردن و بازوها دیده می‌شوند.
میلوپاتی چگونه تشخیص داده می‌شود؟
میلوپاتی علائم منحصر به فردی ندارد و به همین دلیل تشخیص دقیق در این زمینه اهمیت پیدا می‌کند. اولین قدم در تشخیص میلوپاتی، انجام معاینات جسمانی و تهیه‌ی پیشینه‌ای پزشکی می‌باشد. پزشک به بررسی رفلاکس‌های بدن می‌پردازد تا ببیند که آیا رفلاکسی افزایش (اصطلاحاً به آن هایپر رفلاکسی گویند) داشته است یا خیر. همچنین به بررسی ضعف عضلانی و بی‌حسی (بخصوص در بازوها و کف دست‌ها) و آتروفی عضلانی که در آن عضلات به تدریج کوچک شده و از بین می‌روند، می‌پردازد.
اگر نتیجه‌ی حاصل از معاینات جسمانی و بررسی پیشینه‌ی پزشکی شما، پزشک را متقاعد سازد که ممکن است شما مبتلا به میلوپاتی باشید، تست‌های تشخیصی بیشتری برای شما تجویز خواهد شد، مانند: تصویربرداری ایکس‌ری به منظور بررسی راستای مهره‌های گردنی، تصویربرداری MRI به منظور بررسی تحت فشار بودن نخاع و یا تست میِلوگرافی برای بررسی تشکیل زائده‌های استخوانی در مهره‌ها و تنگ‌شدگی مجرای ستون فقرات. تست میلوگرافی، معمولاً برای بیمارانی که نمی‌توانند تست MRI را انجام دهند، تجویز می‌شود.
انجام تست الکترومایوگرافی (EMG) نیز می‌تواند در تشخیص سایر اختلالاتی که ممکن است علائمی شبیه به میلوپاتی داشته باشند، مفید واقع شود.
پزشک، گاهی اوقات میلوپاتی را در انتهای عارضه اصلی قرار داده و تشخیصش را به شما اعلام می‌کند. به طور مثال به شما گفته می‌شود که دچار تنگی مجرای ستون فقرات گردنی همراه با میلوپاتی (Cervical Stenosis with Myelopathy) شده‌اید یا اینکه دچار مشکل دیسک در ستون فقرات قفسه سینه‌ای همراه با میلوپاتی (Thoracic Disc Disorder with Myelopathy) هستید.
در حالتی دیگر، اگر میلوپاتی در نتیجه‌ی عوارض یک بیماری دیگر باشد، پزشک آن را در ترکیب با نام بیماری به شما اعلام می‌کند. به طور مثال میلوپاتیِ دیابتیک (Diabetic Myelopathy) به این معنا می‌باشد که دیابت شما سبب شده تا نخاع تحت فشار قرار گیرد.
چه راه هایی برای درمان میلوپاتی وجود دارد؟
شیوه‌ی درمان میلوپاتی، بسته به عوامل بروز آن انتخاب می‌شود. و اگرچه در برخی موارد، علائم قابل درمان نیستند اما با انتخاب شیوه‌ی درمانیِ مناسب می‌توان از پیشرفت بیشتر عارضه جلوگیری نموده و عللائم آن را تسکین بخشید.
درمان بدون جراحی
هرچند جراحی، به منظور کاهش فشار وارده به نخاع، بهترین راه درمان این بیماری است اما گذر زمان همراه با مراقبت آگاهانه هم می تواند در مواردی که بیمار دچار علائم خفیفی است، راه مناسبی برای بهبود این عارضه باشد. اگر علائم میلوپاتی شما خفیف باشد پزشک ممکن است:
- برای ثابت نگه داشتن مهره ¬های گردنتان به شما استفاده از گردنبند طبی را پیشنهاد کند
- برای بهبود قدرت و انعطاف پذیری گردن، چند حرکت ورزشی به شما آموزش دهد
- برای کاهش درد، ماساژ عضلات و استخوان¬ها، و یا مصرف داروهای مسکن، مانند: داروی ضد التهاب بدون استروئید (NSAID – Non-steroid Anti-inflammatory Drugs)، را برایتان تجویز نماید.
روش‌های درمانیِ بدون جراحی، فشار وارده به نخاع را از بین نمی‌برند، بنابراین بیماری شما (گاهی تدریجی و گاهی به سرعت) پیشرفت می‌کند. پس، اگر متوجه شدید که علائمتان روزبه‌روز شدیدتر می‌شوند، در اسرع وقت به پزشک خود اطلاع دهید.
برخی از کارشناسان روش‌های درمان بدون جراحی را برای میلوپاتی، توصیه نمی‌کنند. زیرا نشان داده شده که برخی از این روش‌ها نه تنها ممکن است به درمان کمکی نکنند بلکه حتی ممکن است سبب ساز مشکلات و اختلالاتی در زمینه اعصاب شوند.
تزریق استروئید در اپیدورالِ ستون فقرات (ESI – Epidural Steroid Injection)
تزریق استروئید در ناحیه‌ی اپیدورالِ ستون فقرات علاوه بر بهبود دردِ ناشی از کشیدگی عضلات (Strain) و یا پیچ‌خوردگی (Sprain)، می‌تواند سبب کاهش التهاب نیز شود. تزریق استروئید ترکیبی از کورتیزون (استروئیدی قوی و ضد التهاب) و بی‌حسی موضعی می‌باشد که از طریق کمر در فضای اپیدورال ستون فقرات تزریق می‌شود.
توجه داشته باشید که انجام این تزریق همیشه در برطرف کردن التهاب موثر نمی‌باشد و تنها زمانی که روش‌های بدون جراحی دیگر نتیجه نمی‌دهند، ممکن است انجام تزریق پیشنهاد شود.
درمان با جراحی
هدف اصلی از انجام جراحی برای درمان میلوپاتی، برطرف کردن فشار وارده به نخاع می‌باشد. پزشک ممکن است روش جراحیِ لامینوتومیِ خَلفی (انجام جراحی با ایجاد برش‌های لازم در ناحیه‌ی کمری – Laminotomy) را انتخاب کند. روشی که در آن فاصله‌ی بین مهره‌هایی را که به نخاع فشار می‌آورند را افزایش می‌دهند تا فضای کافی برای نخاع ایجاد شود، بدون اینکه تحت فشار باشد.
اما این روش برای همه ی بیماران مناسب نیست زیرا ممکن است سبب بروز کیفوز (قوس ستون فقرات سینه‌ای به جلو یا به عبارتی گوژپشتی) و یا ایجاد ناپایداری در قسمت هایی از ستون فقرات شود. روش دیگری که پزشک ممکن است انتخاب کند روش قدامیِ گردنی است (انجام جراحی با ایجاد برش‌های لازم در بخش جلویی گردن – Anterior Cervical Approach). روشی که پزشک را قادر می‌سازد تا دید مستقیمی از مهره‌ها داشته باشد و زائده‌های استخوانی یا دیسک‌های بین مهره‌ای که ممکن است عامل فشار به نخاع باشند را خارج سازد.
انجام این جراحی ممکن است با فیوژن ستون فقرات (اتصال مهره‌ها به هم برای ایجاد پایداری در ستون فقرات) نیز همراه باشد که به منظور جلوگیری از مشکلات احتمالیِ بعد از عمل انجام می‌شود.