آلزایمر
اگرچه آلزایمر، بیماری مغزی است که بیشتر در سالمندان پدیدار می‌شود، اما راههای پیشگیری بسیاری دارد که می‌توان به کمک آنها از ابتلا به این بیماری جلوگیری کرد. علائم این بیماری مغزی با اختلالاتی که در حافظه فرد بیمار به وجود می‌آید، نمایان شده و به‌مرورزمان به رفتارهای واکنشی فرد نیز سرایت می‌کند تا جایی که ممکن است از یک فرد سالمند و بالغ مبتلابه آلزایمر، رفتار یا واکنشی مشاهده شود که حتی از یک کودک نیز سر نمی‌زند.
آلزایمر رایج‌ترین شکل زوال عقل است. علائم این بیماری با از دست دادن قدرت حفظ اطلاعات به‌خصوص حافظهٔ موقت در دوران پیری آغازشده و به‌تدریج با از دست دادن قدرت تشخیص زمان، افسردگی، از دست دادن قدرت تکلم، گوشه‌گیری و سرانجام مرگ در اثر ناراحتی‌های تنفسی به پایان می‌رسد.
مرگ پس از پنج‌تا ده سال از بروز علائم اتفاق می‌افتد؛ اما بیماری حدود بیست سال قبل از ظهور علائم آغازشده است. این بیماری با از دست رفتن سیناپس‌های نورون‌ها در برخی مناطق مغز، فاسدشدن سلول‌های مغز در مناطق مختلف سیستم عصبی، ایجاد ساختارهای پروتئینی کروی شکلی به نام پلاک‌های پیری (SP) در خارج نورون‌های برخی مناطق مغز و ساختارهای پروتئینی رشته‌های به نام NFT در جسم سلولی نورون‌ها، مشخص می‌شود.
با شناخت علائم آلزایمر و کسب اطلاعات بیشتر درباره این بیماری، علاوه بر آنکه می‌توانیم نسبت به وقوع آن جلوگیری کرده و اقداماتی را جهت عدم ابتلا به آن انجام دهیم، می‌توانیم در صورت بروز چنین بیماری برای خود یا اطرافیان، نسبت به دریافت درمان‌های زودهنگام پزشکی هوشیار بوده و سریع‌تر اقدام نماییم.
علائم هشداردهنده ابتلا به آلزایمر
- حافظه و گفتار در اوایل آلزایمر
حافظه بلندمدت معمولا دست نخورده باقی می ماند اما حافظه کوتاه مدت مختل می شود. شخصی که دوستش دارید ممکن است صحبت های شما را فراموش کند. او ممکن است سئوالاتی را که پاسخ داده شده تکرار کند. این بیماری گفتار را نیز مختل می کند، بنابراین او ممکن است در یادآوری کلمات معمول دچار چالش شود.
- از دست رفتن حافظه و رفتار
آلزایمر می تواند سبب تغییرات رفتار و پریشانی شود. ممکن است عزیز شما در محلی آشنا گم شود. بی ثباتی خلقی و لغزش در قضاوت نیز عوارض رایج آن هستند. او بهداشت ضعیفی نیز دارد. افرادی که قبلا شیک پوش بودند ممکن است لباس های آلوده پوشیده و شستن موهای سرشان را فراموش کنند.
علائم آلزایمر شدید
آلزایمر انواع گوناگونی دارد؛ اما اغلب انواع این بیماری را بر اساس شدت آن طبقه‌بندی می‌کنند. آلزایمر شدید، نوعی از آلزایمر است که به‌طورکلی نود یا صد درصد از حرکات و فعالیت‌های روزمره بیمار را مختل کرده و او را به‌طور کامل بستری و تحت مراقبت درآورده است.
بیمارانی که به آلزایمر شدید مبتلا هستند اغلب:
- قدرت تکلم را به‌طور ناقص یا کامل ازدست‌داده‌اند به‌طوری‌که کلمات آنها گنگ و نامفهوم است.
- قدرت راه رفتن را به‌طور کامل یا ناقص ازدست‌داده‌اند به‌طوری‌که برای جابه‌جایی آنها از ویلچر استفاده می‌شود.
- کنترل دفع ادرار و مدفوع را ازدست‌داده و نیاز به مراقبت 24 ساعته و استفاده از لوازم بهداشتی مانند پد، پوشک بزرگ‌سال و موارد این‌چنینی هستند.
اما علائم آلزایمر شدید چیست؟ چطور بدانیم که فردی در حال ابتلا به این بیماری است؟
- شخص به‌سختی می‌تواند اطلاعات و خاطرات اخیر را به یاد آورد
- اگر موضوعی را یادداشت نکند، قطعاً آن را فراموش می‌کند
- لازم است حتماً برای تائید اطلاعاتی که در حافظه دارد از شخصی کمک بگیرد تا مطمئن شود که موضوع را به‌درستی به خاطر دارد یا خیر
- یک سؤال را چندین بار می‌پرسید و وقتی به او می‌گویید که این دفعه چندم است که این سؤال را می‌پرسد، جا می‌خورد
- وسایل خود را جا می‌گذارد و این اتفاق به طرز غیرقابل‌توجیهی تکرار می‌شود
اما همه این موارد گفته‌شده برای علائم آلزایمر شدید، مربوط به تغییراتی بودند که در حافظه فرد ایجادشده است.
علائم آلزایمر شدید، می‌تواند با موارد زیر نیز شناسایی شود:
- فرد دیگر کارهای روزمره خود را انجام نمی‌دهد
- فرد به ناگهان موقعیت مکانی و زمانی خود را گم‌کرده و زمانی طول می‌کشد تا متوجه شود در چه زمان و مکانی به سر می‌برد
- فرد در درک عمق و فاصله دچار مشکل می‌شود. این‌یک اختلال بینایی است که برای او رخ می‌دهد. به‌طور مثال نمی‌تواند برای برداشتن وسیله‌ای بر روی میز، دست خود را به میزانی که لازم است دراز کرده و وسیله را بردارد، او فکر می‌کند وسیله نزدیک‌تر یا دورتر از فاصله حقیقی که بقیه می‌بینند است.
- فرد در برقراری ارتباط با دیگران دچار مشکل می‌شود
- فرد در حل مسائل روزمره ساده دچار مشکل می‌شود
- فرد در برنامه‌ریزی دچار مشکل می‌شود
- فرد در حال و هوای شخصی و روحی خود دچار تغییراتی می‌شود
آلزایمر چگونه تشخیص داده می شود؟
هیچ آزمایش ساده ای برای تشخیص آلزایمر وجود ندارد، بنابراین نورولوژیست به گفته های شما در مورد تغییرات ایجادشده در فرد مورد نظر اتکا خواهند کرد. آزمایش وضعیت روانی که گاهی “mini-cog” نامیده می شود، یا سایر آزمایش های غربالگری می توانند مهارت های هیجانی یا حافظه کوتاه مدت او را اندازه گیری کنند. می توان برای پیشگیری از سایر مشکلات مانند سکته یا تومور از آزمایش های عصب شناختی و اسکن های مغزی استفاده کرد که می توانند اطلاعات دیگری درباره مغز فرد مورد نظر به دست دهند.
پزشکان اغلب از یک مقیاس جهانی که هفت مرحله آلزایمر را مشخص می کند، برای تشخیص این بیماری استفاده می کنند. آلزایمر روی افراد تأثیر متفاوتی می گذارد، اما با گذشت زمان می توانید انتظار تغییراتی مانند موارد ذکرشده در ادامه را داشته باشید:
مرحله ۱: قبل از ظهور علائم
درست مانند بسیاری از بیماری ها، تغییراتی در مغز که مربوط به آلزایمر هستند، قبل از ظاهر شدن علائم شروع می شوند. اسکن PET، یک آزمایش تصویربرداری سه‌بعدی که نحوه عملکرد مغز را نشان می دهد، می تواند نشان دهد که آیا بیماری در حال توسعه است یا خیر.
مرحله ۲. از دست دادن حافظه مختصر
این مرحله با کاهش عملکرد شناختی مشخص می شود. سلول های آسیب‌دیده مغز شروع به نشان دادن اثر کرده و افراد نشانه های از دست دادن حافظه و فراموشی را تجربه می کنند. در این مرحله، ممکن است که برخی از علائم ظریف ظاهر شوند؛ البته نه در حدی که روی توانایی فرد برای زندگی به تنهایی یا کار تاثیر بگذارد. در این مرحله می توان نشانه هایی مثل فراموش کردن کلمات یا قرار دادن اشیا در جای اشتباه را دید.
مرحله ۳: اختلال یا زوال خفیف
علایم و مراحل بیماری آلزایمر در این مرحله خیلی مشخص نیستند. اگر چه این مرحله حدود ۷ سال طول می کشد، با این حال علایم در مدت ۲ تا ۴ سال آشکار خواهند شد. در این مرحله فقط افراد نزدیک بیمار متوجه علایم می شوند. کیفیت کار بیمار کاهش پیدا کرده و فرد در یادگیری مهارت های جدید دچار مشکل خواهد شد. دیگر علایم مرحله ۳ از مراحل بیماری آلزایمر عبارت‌اند از:
- گم شدن، حتی در یک مسیر آشنا
- دشواری در یادآوری کلمات یا اسامی صحیح
- ناتوانی در به یاد آوردن اسامی یا شناخت افراد جدید
- گم کردن اشیای ارزشمند یا قرار دادن آن ها در مکان نامناسب
در این مرحله بیمار مبتلا به آلزایمر نیازمند مشاوره است. به خصوص زمانی که مسئولیت های کاری پیچیده ای داشته باشد. فرد در این مرحله اضطراب و انکار خفیف تا متوسط را تجربه می کند. در این مرحله است که برخی تغییرات آشکارتر در توانایی تفکر پدیدار خواهد شد.
برخلاف مشکلات حافظه که در مرحله سه مشاهده می شوند، این علایم احتمالاً زندگی فرد را مختل می کنند. مبتلایان ممکن است با حافظه کوتاه‌مدت خود مشکل داشته باشند. برای مثال، به سختی چیزی که به تازگی خوانده اند را به خاطر بسپارند. آنها ممکن است در محیط های جدید گم شوند که می تواند باعث اضطراب و ترس شود.
مرحله ۴: آلزایمر خفیف یا زوال متوسط
مرحله ۴ حدود ۲ سال طول می کشد و مشخصه آن، قابل تشخیص بودن آلزایمر است. تغییرات خلق و خو نظیر گوشه‌گیری و انکار نیز بیش از پیش تظاهر پیدا می کنند. کاهش پاسخ عاطفی نیز در این مرحله شایع است. علایم جدید زوال که در مرحله ۴ پدیدار می‌شوند، عبارت‌اند از:
- کاهش آگاهی از وقایع در جریان
- فراموش کردن سوابق شخصی
- دشواری در مدیریت امور مالی
- ناتوانی در شمارش معکوس از ۱۰۰ به صورت ۷ تا ۷ تا
پزشک همچنین به مواردی که در مرحله ۳ اشاره شد نیز توجه خواهد کرد. با این حال، در اغلب موارد تغییری در آن ها احساس نمی شود. در این مرحله فرد شرایط آب و هوایی و وقایع و آدرس های مهم را به یاد می آورد. اما ممکن است برای نوشتن چک، سفارش دادن غذا و خرید خوار و بار نیازمند کمک باشد.
مرحله ۵: کاهش استقلال و نیاز به کمک افراد دیگر
تا این مرحله، مبتلایان ممکن است قادر به زندگی مستقل بدون وجود هیچ گونه چالش جدی بوده باشند. اما تشدید مشکلات حافظه در این مرحله، می تواند باعث نیاز به کمک افراد دیگر شود. مبتلایان در مرحله پنجم احتمالاً در به خاطر سپردن اطلاعات مهم، از جمله اینکه کجا هستند و ساعت چند است، مشکل خواهند داشت. علاوه بر این، ممکن است که آنها در انجام کارهای اساسی مانند لباس پوشیدن مشکل داشته باشند.
مرحله ۶: بروز علائم شدید آلزایمر
مبتلایان در این مرحله دچار هذیان و توهم می شوند. برای مثال، مبتلایان ممکن است فکر کنند که شریک زندگی آنها یک شیاد است، یا تصویر خود در آینه را نشناسند. آنها همچنین ممکن است شروع به اشتباه گرفتن افراد با شخص دیگری کنند. به عنوان مثال، فکر می کنند همسایه آنها همسرشان است.
مرحله ۷: از دست دادن کنترل فیزیکی
بسیاری از توانایی های اولیه در فرد مبتلا به آلزایمر مانند غذا خوردن، راه رفتن، صحبت کردن و نشستن در این مرحله تحت تاثیر قرار می گیرد. در آخرین مرحله، افراد مبتلا به این بیماری متکی به کمک مراقبین خود هستند.
در حین آلزایمر چه اتفاقی برای مغز می افتد؟
آلزایمر سبب مرگ سلول های عصبی و از بین رفتن بافت ها در سرتاسر مغز می شود. با شدت یافتن بیماری، بافت مغز کوچک شده و نواحی حاوی مایع مغزی-نخاعی بزرگتر می شوند. آسیب های ناشی از آلزایمر، حافظه، گفتار و ادراک فرد مبتلا را مختل می کند.
چه انتظاری باید از فرد مبتلا به آلزایمر داشت؟
آلزایمر در هر شخص مسیر متفاوتی را طی می کند. بعضی اوقات علایم به سرعت تشدید شده و در عرض چند سال، منجر به زوال حافظه شدید و پریشانی می شود. برای سایرین، این تغییرات تدریجی هستند. ممکن است 20 سال طول بکشد که یک بیماری دوره خود را سپری کند. اکثر افراد 3 تا 9 سال بعد از تشخیص بیماری زنده می مانند.
آلزایمر چگونه زندگی روزمره ما را تغییر می دهد؟
آلزایمر روی تمرکز اثر می گذارد و بنابراین، عزیز شما نمی تواند کارهای عادی مانند آشپزی یا پرداخت صورتحساب را انجام دهد. مطالعه صورت گرفته روی افراد مبتلا به آلزایمر نشان می دهد که دشواری در انجام حساب کتاب های مالی، اغلب یکی از اولین علایم این بیماری است. با تشدید علائم، فرد ممکن است افراد یا مکان های آشنا را به جا نیاورد.
او ممکن است به راحتی گم شود یا از ظروف و لوازم به درستی استفاده نکند. مثلا ممکن است با چنگال موهای خود را شانه کند. بی اختیاری، مشکلات تعادل، و فراموش کردن زبان در مراحل پیشرفته ابتلا به آلزایمر رخ خواهند داد.
آلزایمر و رانندگی
ضعف هماهنگی، از بین رفتن حافظه، و گم گشتی ترکیبی خطرناک از عوارض بیماری آلزایمر است. اگر احساس کردید که عزیزتان باید رانندگی را کنار بگذارد، علتش را به او بگویید. اگر به حرف شما گوش نکرد، به دکترش بگویید وارد عمل شود. اگر او هنوز هم اصرار بر رانندگی دارد، با اداره راهنمایی و رانندگی تماس بگیرید تا او را مورد ارزیابی قرار دهد. سعی کنید برای حمل و نقل او راه های دیگری پیدا کنید.
آیا ورزش کمکی به درمان آلزایمر می کند؟
فعالیت بدنی می تواند به بیمار عزیز شما کمک کند تا حدودی قدرت ماهیچه ای و هماهنگی خود را حفظ کند. این کار همچنین می تواند به تقویت خلق او کمک کرده و از احساس اضطراب او بکاهد. با دکتر او صحبت کنید تا بفهمد که کدام نوع ورزش مناسب اوست. فعالیت های مکرر مانند پیاده روی، باغبانی، یا حتی تا کردن لباس ها می تواند بهترین راه های دادن حس آرامش به او باشند.
آلزایمر چگونه درمان می شود؟
آلزایمر هیچ معالجه ای ندارد و هیچ راهی برای کاستن از سرعت آسیب عصبی که آلزایمر در مغز ایجاد می کند وجود ندارد. اما درمان هایی وجود دارد که ظاهرا به حفظ مهارت های ذهنی و کاهش عوارض بیماری کمک می کند. اگر عزیز شما مداوا را زودتر آغاز کند، ممکن است بتواند مدت زمان طولانی تری استقلال خود را حفظ کرده و کارهای روزمره خود را انجام دهد.
نقش فرد مراقبت کننده از بیمار مبتلا به آلزایمر
اگر از شخصی مبتلا به آلزایمر مراقبت می کنید، ممکن است چندین نقش را بر عهده داشته باشید از جمله، آشپز، راننده، حسایدار و غیره. در حالیکه شما مجبور به مدیریت وعده های غذایی و مسائل مالی هستید، از عزیزتان بخواهید تا بعضی از کارها را نیز خودش انجام دهد. نوشتن محتویات کابینت ها روی آنها و یادداشت کردن کارهای روزانه می تواند به او کمک کند. یادتان نرود که یک جعبه دارو برای قرار دادن داروهای هفت روزه او بخرید.
چالش های مراقبت از بیمار مبتلا به آلزایمر
در مراحل اولیه، افراد مبتلا به آلزایمر اغلب می فهمند که چه اتفاقی برایشان می افتد. این اتفاق ممکن است آنها را شرمنده یا مضطرب کند. مراقب علائم افسردگی باشید. این مشکلات با دارو قابل کنترل هستند. بعدها، عزیز شما ممکن است مبتلا به نوعی از بیماری دوقطبی یا پرخاشگر شود و حتی می تواند به شما حمله کند. به خاطر داشته باشید که این تغییر حاصل این بیماری است. بلافاصله این مورد را به دکتر گزارش دهید.
سندرم غروب آفتاب
متخصصان نمی دانند چرا اما بعضی از افراد مبتلا به آلزایمر هنگام غروب آفتاب غمگین می شوند. این حالت معمولا در هنگام عصر و گاهی اوقات هم در تمام طول شب ادامه دارد. برای آرام کردن تنش، خانه را کاملا روشن نگه داشته و قبل از غروب آفتاب پرده ها را ببندید. سعی کنید عزیز خود را با یک فعالیت مطلوب یا یک برنامه تلویزیونی مشغول کنید. بعد از صبحانه به او قهوه بدون کافئین بدهید.
آلزایمر و فراموشی نام عزیزان
بیشتر افراد مبتلا به آلزایمر در به یاد آوردن اسامی، حتی اسامی نزدیک ترین افراد، دچار مشکل می شوند. یک راه موقت برای درمان این حالت این است که عکس افرادی را که او می شناسد یا خیلی می بیند، همراه با نام افراد که در زیر عکس نوشته شده است، در دسترس او قرار دهید. سرانجام، عزیز شما دیگر چهره ها را تشخیص نخواهد داد و ممکن است طوری واکنش نشان دهد که گویی اعضای خانواده بیگانه هستند. این حالت، خصوصا برای مراقب اصلی، ناامیدکننده است.
نکاتی راجع به فرد مراقبت کننده از بیمار مبتلا به آلزایمر
مراقبت از شخص مبتلا به آلزایمر می تواند هم به لحاظ جسمی و هم روحی و روانی، مراقب را رو به افول ببرد. نشانه های استرس مراقب عبارتند از:
- خشم، غمگینی و تغییرات خلقی
- سردرد یا درد پشت
- مشکل تمرکز
- مشکل خواب
مراقب خودتان باشید. برای اجتناب از فرسودگی مراقب، هر روز حد اقل چند دقیقه را صرف انجام کاری کنید که از آن لذت می برید. با دوستانتان در تماس بوده و هر زمان که توانستید به سرگرمی های مورد علاقه خود بپردازید. یکی از دوستان یا اقوام را پیدا کنید که پشتیبان شما باشد. شما می توانید از طریق انجمن آلزایمر به با سایر مراقبان نیز در ارتباط باشید.
مراقبت از بیمار آلزایمری در خانه
بیشتر افراد می خواهند تا جایی که امکان دارد در منزل خود بمانند. اگر این افراد در پوشیدن لباس و استفاده از توالت به تنهایی، دچار مشکل باشند، ماندن در خانه کار آسانی نخواهد بود. کمک گرفتن از یک خدمتکار یا پرستار در خانه می تواند در زمینه بهداشت شخصی و سایر کارهای روزمره به شما کمک کند. ممکن است روزی فرا برسد که امکان مراقبت از عزیزتان در خانه دیگر امکان پذیر نباشد.
مراحل حاد آلزایمر
افراد مبتلا به آلزایمر پیشرفته ممکن است توانایی راه رفتن، صحبت کردن یا پاسخ دادن به دیگران را از دست بدهند. در نهایت، این بیماری می تواند کارکردهای حیاتی مانند بلعیدن را مختل کند. اکنون زمان مراقبت در بیمارستان است که برای افراد در آخرین و شدیدترین مرحله بیماری، آسایش و تسکین فراهم می کنند.
پیشگیری از آلزایمر
آیا می توانید کاری انجام دهید که امکان ابتلا به این بیماری را در شما کاهش دهد؟
تحقیقاتی در این زمینه در حال انجام است. ظاهرا رژیم غذایی و ورزش از اهمیت بالایی برخوردار هستند. مطالعات نشان می دهند افرادی که رژیم غذایی مدیترانه ای غنی از سبزیجات، ماهی و حبوبات مصرف کرده و فعالیت بدنی زیادی دارند کمترین احتمال ابتلا به آلزایمر را دارند.